Μετατροπή

Υποβολή και Πραγματικότητα στο Βιοτόπιο της Γιάλοβας

Συγγραφέας Ισμήνη Καρυωτάκη, ‘Μετατροπή, Αντλιοστάσιο, Γιάλοβα’

εκδ. Το Ροδακιό, 2005.

Βιβλιοπαρουσίαση Σωζήτα Γκουντούνα

Στο βιβλίο ‘Μετατροπή, Αντλιοστάσιο, Γιάλοβα’ η αρχιτέκτων και ζωγράφος Ισμήνη Καρυωτάκη διηγείται με γραφή, με γραμμές και εικόνες την ιστορία ενός κτιρίου και καθώς συντάσσει τα γραπτά σημεία του χρονικού μιας σύγχρονης περιήγησης απο το κέντρο της Αθήνας προς τη λιμνοθάλασσα και τον βιότοπο της Γιάλοβας Πυλίας, σχηματίζεται μια προσωπογραφία και ενα υδατογράφημα.

Η κρυφή σχέση των δύο, θα αποτελέσει τον πυρήνα αυτής της μελέτης που επαναπροσδιορίζει και αναστοχάζεται έννοιες όπως: η ανάπτυξη, η αξιοποίηση, η προστασία της φυσης, η ορθή επιστημονική παρέμβαση, η δεοντολογία, η αειφορία των φυσικών πόρων και ο ανθρωποκεντρικός περιβαντολλογικός σχεδιασμός. Σκοπός του οδοιπορικού η εκπόνηση Αρχιτεκτονικής μελέτης της Μετατροπής του Παλιού Αντλιοστάσιου Γιάλοβας Πυλίας σε Κέντρο Περιβαντολλογικής Ενημέρωσης. 

Τα κτίρια που στεγάζουν τις αντλίες, κατασκευάστηκαν στη δεκαετία του 50’ για να αποξηράνουν, σε όλη την Ελλάδα τα έλη και, ανάμεσα σ’ αυτα, γνωστές λίμνες και λιμνοθάλασσες, με στόχο την ανάπτυξη και τη μετατροπή τους σε καλλιεργήσιμη γή. Στην λίμνη της Γιάλοβας οι τρείς υπόγειες αντλητικές μηχανές που λειτούργησαν για μερικά χρόνια: έπαιρναν το νερό, "το άδραχναν, το στροβίλιζαν, το χτυπούσαν δυνατά, το κομμάτιαζαν, το ανύψωναν και, τελικά, το εκτόνωναν ατόφιο στη θάλασσα" όμως, η αρχική τους λειτουργία, εγκαταλείφθηκε γύρω στο 1960.

Σύμφωνα με τη συγγραφέα τα έργα και οι ημέρες του παλαιού αντλιοστάσιου, υποδεικνύουν τις προυποθέσεις για το σχεδιασμό της μετατροπής, δηλαδή της αλλαγής χρήσης του κελύφους της κατασκεύης, που παρομοιάζεται εδώ με τη μαγεία της μεταμφίεσης και τους διαδοχικούς ρόλους του ίδιου ηθοποιού. Η συναναστροφή του κτιρίου με το τοπίο και το γεγονός οτι βρίσκεται στη στενή λωρίδα μεταξύ βάλτου, λίμνης και όρμου (στο όριο του νερού) οδήγησε στην μορφολογική και λειτουργική αναζήτηση και εν τέλει στο σχεδιασμό της πρότασης.

Η Ισμήνη Καρυωτάκη αναφέρεται στο Αντλιοστάσιο, σα να ήταν έμβιος λιμναίος οργανισμός, του οποίου η προσωπογραφία με το χρόνο έγινε ένα με το τοπίο ″η παρουσία του κτιρίου στο τοπίο είναι απαραίτητη όσο και το νερό, η λιμνοθάλασσα, με την επιμονή της να συνεχίσει να υπάρχει, μεταμόρφωσε το αντλιοστάσιο σε φυσικό παρατηρητή του τοπίου.Ενας παρατηρητής με παρουσία πιο ισχυρή, θα έλεγα απο αυτήν του φυσικου προσωπου. Άλλωστε, πάντα υποστηριζα, πως οι τόποι ειναι πιο ισχυροί απο τα προσωπα.″

Κατα την οργάνωση του σχεδιασμού του αντλιοστάσιου κυρίαρχη λειτουργία ήταν η διαδρομή του νερού- αναγκαστική και οχι φυσική - απο τη λίμνη στις υπόγειες δεξαμενές, στους κυλίνδρους των αντλιών, στους αγωγούς και απο εκεί στη θάλασσα. Το ψηλό ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο με τη μαύρη δίρριχτη στέγη, τους κάτασπρους τοίχους και τα τεράστια παράθυρα, μοιάζει με πλωτό υδρόβιο σκάφος που κινείται στα νερά της λιμνοθάλασσας, στα βαλτοτοπια, στις εσχατιες, ‘τον Ορμο του Ναυαρίνου, και της Βοιδοκοιλιάς, την υπερβολή του Λουρου απο τη Γιάλοβα ως το Κορυφάσιον άκρον, το ακρωτήρι του Παλαιου Αβαρίνου ξαντίκρυ στο ακρωτήρι του Τάφου, και την Σφακτηρία, γιγαντιαία τέμνουσα του Ορμου, επαρκώς μετατοπισμένη στο πέρασμα των νερών του Ναβαρίνου.’

Κτίριο και νερό, ομως, δεν τέμνονται, δεν αντικρίζονται, απλά αγγίζονται. Μέσω μιας εφαπτομένης, πλησιάζουν, απείρως, το ένα το αλλο, με τον ίδιο τρόπο που δεν τέμνονται αλλα πλησιάζουν απείρως, η υποβολή με την πραγματικότητα. Με δεδομένο αυτόν τον συσχετισμό, η συγγραφέας δημιουργεί ενα παράλληλο αφηγηματικό σύμπαν, στο οποίο τα δρώμενα της Γιάλοβας αναμειγνύονται με εναν φαντασιακό κόσμο, όπως το γλυκό νερό των ποταμών και της λιμνοθάλασσας που αναμειγνύεται με το πέλαγος.

Το υδατογράφημα της Γιαλοβας γίνεται ο τόπος δράσης για το κυνήγι του θησαυρού του πειρατή Kid, η τακτική της αλεπούς στο Μικρό Πρίγκηπα εφαρμόζεται κατα τη διάρκεια της αποτύπωσης, οι φτερωτοί γρύπες με σώμα λέοντα και κεφαλι αετού ταξιδέυουν στα καρτούν του Moebius, οι συνθέσεις του Vivaldi ηχούν σαν άγρια ορνιθοπανίδα, ο βασιλικός χαμαιλέοντας Chamaeleo Africanus επισκέπτεται με το καμουφλάζ του το παλάτι του Νέστορα και τη Βασίλισσα Χλωρίδα στην Πύλο, οι Νύμφες που αποσπούν τη σκέψη, συναντιουνται με τον Οδυσσέα και τον Νηλέα στους ελαιώνες του Θεόφιλου. Το βαθύ κυανούν του Da Vinci, οι άγγελοι του El Greco, οι σεκάνς του Jim Jarmoush, το μυστήριο της Patricia Highsmith και του Raymond Chandler, συνυπάρχουν με τις αφηγησεις της Πηνελοπης Δέλτα στα σύγχρονα μυστικά των βάλτων.

Η αντιπαράθεση των διαφορετικών περιβάλλοντων σ’ ένα οικοσύστημα και τα αποτελέσματα της αντιπαράθεσης μεταξύ φυσικών βιοτόπων και ανθρωπίνων δραστηριοτήτων αποτέλεσαν το κύριο μέλημα της μελέτης. Ο σχεδιασμός της Μετατροπής προχώρησε σε κατόψεις, όψεις, τομές της οριστικής μελέτης και η μελέτη εφαρμογής κρίθηκε, ως εύκολα υλοποιήσιμη. 

Σημερα, όμως, οι προβλέψεις για την πραγματοποιησή τους, διαγράφονται αρνητικές οι υποσχέσεις για τη χρηματοδοτηση των εργασιων στο αντλιοστάσιο ανήκουν πια στο παρελθόν.Τελικά η υποβολή της φύσης στην πραγματικότητα υπήρξε καταλυτική, το παλιό αντλιοστάσιο θα συνεχίσει να ζεί με το δικό του τρόπο, διαφορετικά απο το σχεδιασμό των ειδικών; θα παραμένει ο ερημίτης της λιμνοθάλασσας, βουβός παρατηρητής των οκτώ σημείων, ενος ορίζοντα, που διαστέλεται στο τόξο της Γιάλοβας.

Η Ισμήνη Καρυωτάκη αφιερώνει το βιβλίο της στον Σίμο, τον αμφίβιο άνθρωπο της λίμνης, δύτη και αναδυόμενο στα όρια υποβολής και πραγματικότητας, ο Σίμος πανανθρώπινος παρά υπεράνθρωπος, βρέθηκε στον Λούρο κωπηλατώντας, όταν ο Λούρος ήταν νησί, μια στενή λωρίδα άμμου που προστάτευε τη λιμνοθάλασσα απο το αλμυρό νερό, παραδομένο στους ερωδιους και τα αρπακτικα πουλιά. Μοναδικό του πεπρωμένο να αναζητά τα φαντάσματα της λιμνοθάλασσας, πιθανοί τόποι καταγωγής του ο Παλιοπόταμος του Αχελωου, η Θολή, οι Γουρουνοπούλες, μπορεί όμως και το Δέλτα του Εβρου ή του Πηνειου, η λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας, η Σαλαωρα του Αμβρακικου ή η Κοπραινα του Αραχθου.